Λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη των εμβολιασμών για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε πολλές περιοχές του πλανήτη, οι ερευνητές στρέφονται πλέον στην παρασκευή νέων εμβολίων που θα αποτελέσουν ασπίδα στην ταχεία διασπορά των αναδυόμενων μεταλλάξεων του κορωνοϊού.

Επικίνδυνες παραλλαγές του SARS-CoV-2, που πρωτοεντοπίστηκαν στην Αφρική, τη Βρετανία και τη Νότια Αμερική εξαπλώνονται ταχύτατα ωθώντας επιστήμονες στο Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες χώρες να δημιουργήσουν εμβόλιο ικανό να αντιμετωπίσει πολλές μεταλλάξεις του κορωνοϊού και ίσως κι άλλες πιο θανατηφόρες που θα προκύψουν, σημειώνει το Bloomberg.

Η μετάλλαξη B.1.351, που πρωτοεντοπίστηκε στη Νότια Αφρική έχει αποδειχθεί ικανή να διαπερνά τις άμυνες ορισμένων εμβολίων αναγκάζοντας τις Αρχές της χώρας να αναστείλουν την εκστρατεία εμβολιασμού με το εμβόλιο της AstraZeneca λόγω της «περιορισμένης αποτελεσματικότητάς» του. «Δεν μπορούμε να εφησυχαστούμε ότι διαθέτουμε τα εμβόλια που χρειαζόμαστε κι ότι είναι θέμα χρόνου να σταματήσουμε την πανδημία – δεν ισχύει αυτό», είπε ο Ρίτσαρντ Χάτσετ του Coalition for Epidemic Preparedness Innovations, που εργάζεται για την επιτάχυνση της ανάπτυξης εμβολίων για την Covid-19. «Δίνουμε έναν αγώνα δρόμου με τον κορωνοϊό και πρέπει να προηγούμαστε», συμπλήρωσε. Η Βρετανία προμηθεύτηκε εγκαίρως μεγάλες ποσότητες εμβολίων κι έγινε η πρώτη δυτική χώρα που ενέκρινε εμβόλιο για τον κορωνοϊό και τώρα προσπαθεί να μη μείνει πίσω στη μάχη με την πανδημία και να είναι έτοιμη για την επόμενη φάση της υγειονομικής κρίσης.

Οι μεταλλάξεις κόβουν τα φτερά της αισιοδοξίας

Την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση Τζόνσον ανακοίνωσε μια συμφωνία συνεργασίας με την CureVac για την αντιμετώπιση των νέων παραλλαγών του κορωνοϊού συνδυάζοντας την τεχνητή νοημοσύνη για την πρόβλεψη μελλοντικών μεταλλάξεων με την τεχνολογία mRNA, που μπορεί να παράξει τάχιστα νέα εμβόλια.

Στο μεταξύ χώρες της ΕΕ, που έχει μείνει πίσω στην εκστρατεία εμβολιασμών σε σχέση με τη Βρετανία, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, εγείρουν ερωτηματικά για τη στρατηγική της Ένωσης έναντι των παραλλαγών του κορωνοϊού. Σε συνάντηση πρεσβευτών την περασμένη Τετάρτη, χώρες όπως η Γερμανία και η Μάλτα, κάλεσαν την Κομισιόν να διασφαλίσει ότι οι συμφωνίες με τους φαρμακευτικούς κολοσσούς θα περιλαμβάνουν επαρκείς δόσεις αν χρειαστούν ενισχυτικά εμβόλια, όπως μεταδίδει το Bloomberg, ενώ η επίτροπος Υγείας της ΕΕ, Στέλλα Κυριακίδου, διαβεβαιώνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα εγκρίνει με ταχείες διαδικασίες εμβόλια για το νέο κορωνοϊό προσαρμοσμένα στην καταπολέμηση παραλλαγών του ιού.

Οι νέες παραλλαγές, περιλαμβανομένης και της B.1.1.7, που πρωτοεντοπίστηκε στη νότια Αγγλία, έχουν μειώσει την αισιοδοξία από την κυκλοφορία στα τέλη του περασμένου χρόνου των εμβολίων των Pfizer / BioNTech και της Μoderna. H βρετανική μετάλλαξη πιθανώς συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο νοσηλείας ή θανάτου σε σχέση με προηγούμενες, ανέφερε έκθεση της βρετανικής κυβέρνησης που δόθηκε την Παρασκευή στη δημοσιότητα. Σύμφωνα με τον Τζούλιαν Χίσκοξ του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ και μέλους της συμβουλευτικής επιτροπής της κυβέρνησης Τζόνσον για την πανδημία, υπάρχει πιθανότητα η παραλλαγή B.1.1.7 να εισβάλει βαθύτερα και ταχύτερα στους πνεύμονες.

Προκλήσεις για τις παρασκευάστριες των εμβολίων

Ο Μάικλ Κιντς, ειδικός στα εμβόλια του Πανεπιστημίου Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις, σημειώνει ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες θα πρέπει να είναι έτοιμες για τον ταχύ επανασχεδιασμό των εμβολίων τους βάσει της πρωτεϊνης ακίδας που χρησιμοποιεί ο κορωνοϊός για να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Και μολονότι οι επιστήμονες διαθέτουν ικανά εργαλεία, οι περαιτέρω μεταλλάξεις του κορωνοϊού απαιτούν εναλλακτικές προσεγγίσεις, τονίζει. «Τα άσχημα μαντάτα μ’ αυτές τις συγκεκριμένες παραλλαγές και ο λόγος που πολλοί από μας ανησυχούν δεν είναι ότι τα εμβόλια θα σταματήσουν ξαφνικά να αποδίδουν, αλλά ότι σιγά σιγά θα πάψουν να είναι αποτελεσματικά», λέει.

H Moderna, η Pfizer και η Johnson & Johnson έχουν ανακοινώσει ότι ξεκινούν την ανάπτυξη ενισχυτικών δόσεων ή άλλων μέσων ενίσχυσης του εμβολίου τους. Η AstraZeneca και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης σχεδιάζουν να έχουν έτοιμο μέχρι το Σεπτέμβριο ένα νέο εμβόλιο για τις μεταλλάξεις, αλλά ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι φαρμακευτικοί κολοσσοί στην προσπάθεια ανάπτυξης ενός εμβολίου που θα καλύπτει διάφορες παραλλαγές του κορωνοϊού, είναι ότι δεν γνωρίζουν ποια μετάλλαξη θα επικρατήσει τους επόμενους μήνες, σύμφωνα με τον επικεφαλής των ερευνών της Οξφόρδης, Άντριου Πόλαρντ.

Νέες προσεγγίσεις

Ερευνητές μελετούν διάφορους τρόπους για την αντιμετώπιση των προκλήσεων. Μια άλλη στρατηγική περιλαμβάνει τη συμπερίληψη μιας ποικιλίας αντιγόνων, των μορίων δηλαδή στο εμβόλιο που προκαλούν ανοσοαπόκριση, σύμφωνα με τον Κιντς. Αν και η πρωτεϊνη ακίδα αποδείχθηκε καλός στόχος, άλλες πρωτεϊνες επιφανείας στο περίβλημα του κορωνοϊού και τη μεμβράνη του ίσως αποδειχθούν επίσης σημαντικές, όπως και οι παραδοσιακές μέθοδοι που χρησιμοποιούν εξασθενημένη ή ανενεργό μορφή του κορωνοϊού, σαν εκείνη που επιστράτευσαν Κινέζοι ερευνητές, περιλαμβανομένων εκείνων της Sinovac.

Η γερμανική BioNTech, που συνεργάζεται με την Pfizer, έχει πει ότι αν το εμβόλιό τους αποδειχθεί αποτελεσματικό έναντι ενός νέου στελέχους του κορωνοϊού, θεωρητικά θα μπορέσουν να παρασκευάσουν ένα επικαιροποιημένο εντός έξι εβδομάδων.

Εδώ και χρόνια τα πολυδύναμα αντιγριπικά εμβόλια που στοχοποιούν τρεις ή τέσσερις παρλλαγές του ιού, έχουν παράσχει προστασία έναντι πολλών στελεχών που κυκλοφορούν ανά την υφήλιο. Η GSK και η CureVac σχεδιάζουν να επιστρατεύσουν τεχνολογία mRNA για την ανάπτυξη ενός προϊόντος που θα αντιμετωπίζει πολλές παραλλαγές του SARS-CoV-2 σ’ ένα εμβόλιο. Κι αν η έρευνα στεφθεί με επιτυχία, το εμβόλιο μπορεί να είναι έτοιμο του χρόνου. Κι αυτό μπορεί έστω και τότε να έχει μεγάλη επίπτωση στη μάχη με την πανδημία δεδομένης της έλλειψης πρόσβασης πολλών χωρών σε εμβόλια, σύμφωνα με τον επικεφαλής του τμήματος εμβολίων της Glaxo, Τόμας Μπρόιερ, ο οποίος σημειώνει ότι η εταιρεία του έχει συνηθίσει να προσαρμόζει γρήγορα τα εμβόλιά της.

Μετά τη συνεργασία με τη Βρετανία και τη Glaxo, κι άλλες κυβερνήσεις προσέγγισαν την CureVac, όπως λέει η Προϊσταμένη Τεχνολογίας της εταιρείας, Μαριόλα Φότιν Μλέζεκ. «Ο ιός θα μεταλλαχθεί κι άλλο και γι’ αυτό πρέπει να επανεπενδύσουμε τώρα», σημειώνει. Ορισμένοι επιστήμονες μελετούν εμβόλια που θα μπορούσαν να παρέχουν προστασία έναντι πολλών κορωνοϊών, ώστε να είναι έτοιμος ο πληθυσμός για μελλοντικές πανδημίες. Με χρηματοδότηση από τη βρετανική κυβέρνηση, ομάδα ερευνητών του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ αναπτύσσει τεχνολογία που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε κάθε πλατφόρμα για την αντιμετώπιση πολλών παραλλαγών, αλλά και άλλων κορωνοϊών, όπως εκείνος του ΜΕRS, και σχεδιάζει να ξεκινήσει κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους την ερχόμενη άνοιξη.

Εντείνεται η πίεση για νέα γενιά εμβολίων

«Πρέπει να ετοιμάσουμε τη νέα γενιά εμβολίων που θα είναι αποτελεσματικά όχι μόνον απέναντι σ’ αυτές τις παραλλαγές, αλλά και για την επόμενη πανδημία, λέει ο καθηγητής του Κέιμπριτζ, Τζόναθαν Χίνεϊ, επικεφαλής της εν λόγω έρευνας.

Tην ίδια ώρα οι φαρμακευτικές εταιρείες μελετούν και το συνδυασμό εμβολίων. Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ξεκινά δοκιμές με συνδυασμό των εμβολίων της AstraZeneca και της Pfizer για να διαπιστώσει αν θα επιφέρουν καλύτερα αποτελέσματα. Αλλά και η Ρωσία σχεδιάζει δοκιμές που θα συνδυάζουν το εμβόλιο της AstraZeneca με το Sputnik V. Κι ενώ τα εργαστήρια έχουν ανάψει στο φουλ τις μηχανές τους, η πίεση εντείνεται καθώς οι νέες παραλλαγές του κορωνοϊού ίσως δυσχεράνουν την επίτευξη επαρκούς ποσοστού ανοσίας της αγέλης. «Κάθε υπεύθυνος παρατηρητής ανησυχεί μ’ αυτά που βλέπουμε», λέει ο Ρίτσαρντ Χάτσετ. «Θα χρειαστεί να διανύσουμε πάρα πολλά χιλιόμετρα πέρα απ’ τα διαθέσιμα εμβόλια. Αλλά πρέπει να είμαστε έτοιμοι».