Ο λιγνίτης είναι μια ενδιάμεση μορφή ανάμεσα σε τύρφη (μια μορφή οργανικού χώματος) και σκληρού κάρβουνου, το γνωστό σε όλους μας «κάρβουνο»,  που σημαίνει ότι δεν καίγεται «καθαρά». Εξορίζεται σε ανοιχτά ορυχεία και όχι σε υπόγεια. Ναι μεν η εξόρυξή του είναι φθηνότερη από το κάρβουνο, αλλά φέρει μεγαλύτερες κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Στις αναπτυγμένες χώρες, αυτές ισούνται με τεράστια κόστη αποκατάστασης, εξυγίανσης των επιφανειών εξόρυξης και έξοδα μετεγκατάστασης των πληθυσμών, που ζουν γύρω από τις περιοχές εξόρυξης. Εάν το σκληρό κάρβουνο θεωρείται το χειρότερο ορυκτό καύσιμο, τότε ο λιγνίτης είναι τουλάχιστον τρισχειρότερος.

Μαύρο σύννεφο

Απαιτείται 3 φορές παραπάνω ποσότητα λιγνίτη, για να παραχθεί η ίδια ποσότητα ενέργειας, από το κάρβουνο,που σημαίνει, τριπλάσιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και θείου, οξειδίων του αζώτου, βαρέων μετάλλων και άλλων ρυπογόνων ουσιών. Αυτές οι ουσίες, ταξιδεύουν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από  τις πηγές δημιουργίας τους. Μόλυνση προκαλεί και η εξόρυξή του στα ανοιχτά ορυχεία, τα οποία φτάνουν τα 200m βάθος από την αρχική τους επιφάνεια.

Ακόμη μεγαλύτερη μόλυνση δημιουργείται από τα προϊόντα καύσης.  Η υγρή στάχτη μολύνει τους υδροφόρους ορίζοντες, τις καλλιέργειες, τη βιοποικιλότητα και τους ανθρώπους. Η πτητική στάχτη περιέχει κάδμιο, χαλκό, χρώμιο, νικέλιο, μόλυβδο, τιτάνιο, αρσενικό και σελήνιο. Παρά τις υποχρεώσεις για τήρηση των κανονισμών ασφαλούς λειτουργίας των μονάδων και αποθήκευσης των παραγώγων τους, έχουν, επανειλημμένως, καταγραφεί παραβάσεις με πάνω από τα επιτρεπτά όρια υδράργυρου, ραδιενέργειας, και άλλων ουσιών , στα ύδατα αλλά και στα προϊόντα καλλιέργειας των περιοχών λιγνιτικής δραστηριότητας, όπως έχει καταγγείλει, ουκ ολίγες φορές, η Greenpeace Ελλάδος.

Θολό νερό

Η παραγωγή ενέργειας από λιγνίτη απαιτεί ασύλληπτες ποσότητες νερού, στο σημείο που απαιτείται η κατασκευή φραγμάτων, γεωτρήσεων και άλλων υδρολογικών έργων. Είναι δεδομένη η διατάραξή και η αλλοίωση του υδρολογικού κύκλου των περιοχών δραστηριοποίησής τους, με επακόλουθο την αλλαγή του μικροκλίματος των περιοχών αυτών. Τα λύματά από την ενεργειακή παραγωγή διοχετεύονται πίσω στα ρέματα, με ανεπίστρεπτες συνέπειες για το φυσικό περιβάλλον.

Μαύρη έχει κάνει τη ζωή μας

Μελέτες στην υγεία των τοπικών πληθυσμών, των περιοχών παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη, κατέγραψαν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρδιαγγειακών και αναπνευστικών παθήσεων και εισαγωγές στα νοσοκομεία. Η μόλυνση του αέρα μόνο με παραπροϊόντα της λιγνιτικής καύσης μπορεί να προκαλέσει:

• Ισχαιμικό επεισόδιο
• Άνοια
• Μεταβολή ρεολογίας αίματος
• Αυξημένη πηκτικότητα αίματος
• Μετατόπιση σωματιδίων
• Περιφερειακή θρόμβωση
• Μειωμένη οξυγόνωση αίματος
• Καρκίνος ουροδόχου κύστης
• Δερματικός Καρκίνος
• Παχυσαρκία
• Διαβήτης Τύπου 2
• Λοίμωξη αναπνευστικού
• Οξειδωτικό στρες πνευμόνων
• Καλπάζουσα εξέλιξη εμφυσήματος
• Αυξημένα αναπνευστικά επεισόδια
• Πνευμονικά ακροαστικά
• Μειωμένη λειτουργία πνευμόνων
• Αύξηση πιθανότητας καρκίνου του πνεύμονα
• Μεταβολή λειτουργίας αυτόνομου καρδιάς
• Οξειδωτικό στρες καρδιάς
• Αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης αρρυθμιών
• Σύνδρομα καρδιακής επαναπόλωσης
• Αυξημένη πιθανότητα μυοκαρδιακής ισχαιμίας
• Αποβολές εμβρύου
• Προεκλαμψία
• Πρόωρος τοκετός
• Νεογέννητα με μειωμένο βάρος
• Εμφάνιση μολυσματικών ουσιών στον πλακούντα
• Αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης άσθματος και κρίσεων σε ήδη ασθματικά παιδιά
• Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής σε παιδιά
• Αρτηριοσκλήρωση
• Ενδοθηλιακή δυσλειτουργία
• Αγγειοσυστολή και υπέρταση
• Μειωμένο προσδόκιμο ζωής
• Μείωση κινητικότητας σπέρματος

Υπολογίζεται πως, μόνο στην Ελλάδα, 1050 άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο από αίτια συνδεδεμένα με τα λιγνιτικά εργοστάσια ενώ οι χρόνια ασθενείς, από τις παρενέργειες των λιγνιτικών εργοστασίων, είναι γεωμετρικά  πολλαπλάσιοι. Από αυτούς τους θανάτους, 160 οφείλονται στα ελληνικά εργοστάσια λιγνίτη ενώ οι υπόλοιποι προέρχονται από τους αέριους ρύπους των χωρών της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας, που φτάνουν στη χώρα μας με ποικίλους τρόπους.

Τα «ανεξάντλητα» ελληνικά αποθέματα

Η εξόρυξη λιγνίτη το 2010 ανήλθε στους 53,6 Mt, το 2016 έπεσε στους 38 Mt ενώ το 2019 κατρακύλησε στους 26 Μt.   Ήδη από το 2011 η Δ.Ε.Η. κάνει εισαγωγές λιγνίτη από τη Βουλγαρία. Σε αντίθεση με το σκληρό κάρβουνο, η μεταφορά λιγνίτη έχει μεγαλύτερο κόστος και προκαλεί πολύ μεγαλύτερη μόλυνση στο περιβάλλον.

Η παγκόσμια ζήτηση στα …. Αζήτητα

Οι τιμές του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (EU ETS) έχουν ξεπεράσει τα 50 Ευρώ/τόνο CO2 ενώ μέχρι το 2038 θα έχουν υπερδιπλασιαστεί, καθιστώντας τη λειτουργία λιγνιτικών μονάδων μη συμφέρουσα. Το εργοστάσιο του Chemnitz της Γερμανίας ξεκίνησε ήδη τη διαδικασία παροπλισμού, 7 χρόνια νωρίτερα από το προγραμματισμένο πλάνο.

Οι λιγνιτικές μονάδες της Γερμανίας θα κλείσουν μέχρι το 2030 και όχι 8 χρόνια αργότερα, όπως είχε αποφασιστεί το 2020 από την κυβέρνηση. Ο λόγος έγκειται στις οικονομικές προβολές, που θέλουν τα λιγνιτικά εργοστάσια της χώρας να λειτουργούν με ζημιές από το 2024 και έπειτα.

Λιγνιτικό Τέλος