Σε αυτό το μαγευτικό βίντεο πετάμε, με την ομάδα Haanity, πάνω από το άγνωστο βυθισμένο λιμάνι της Αρχαίας Ερέτριας, το οποίο απέχει μόλις 30 μέτρα από το σύγχρονο λιμάνι, αλλά το χωρίζουν 2.400 χρόνια απ’ αυτό. Ο λιμενοβραχίονας αυτός αποτελεί το δυτικό άκρο του λιμανιού της Ερέτριας.

Πρόκειται για μία μνημειώδη κατασκευή από αργούς λίθους που εκτείνεται για 600 περίπου μέτρα με κατεύθυνση από βόρεια-βορειοδυτικά προς νότια-νοτιοανατολικά. Στο νότιο-νοτιοανατολικό άκρο του, όπου και βρίσκεται ο φάρος του σύγχρονου λιμανιού, στρέφεται προς ανατολικά για 55 περίπου μέτρα, κλείνοντας και προστατεύοντας, από νότια, την είσοδο του λιμανιού. Τα πρώτα 300 μέτρα της κατασκευής καλύπτονται από σύγχρονο λιμενοβραχίονα ο οποίος μετά τα πρώτα αυτά μέτρα τρέχει παράλληλα προς τον αρχαίο σε όλο το μήκος του.

Η αρχαία κατασκευή καθ’όλο το μήκος της διατηρεί σταθερό πλάτος (8 μέτρα) και βρίσκεται -86 εκ. χαμηλότερα από το σημερινό επίπεδο της θάλασσας. Η αρχική κατασκευή χρονολογείται στις αρχές του δεύτερου μισού του 4ου π. Χ. αιώνα με κάποιες ενισχυτικές μετασκευές στις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα.

Η πρώτη αναφορά στην Ερέτρια γίνεται από τον Όμηρο στην Ιλιάδα(Ιλιάς Β, 537), που εμφανίζεται στον κατάλογο των πλοίων που εκστρατεύουν κατά της Τροίας (Τρωικός πόλεμος).

Τον 8ο π.Χ. αιώνα, η Ερέτρια και η γειτονική Χαλκίδα, υπήρξαν οι πιο ακμάζουσες πόλεις της Εύβοιας. Η Ερέτρια έλεγχε την Άνδρο, την Τήνο, την Κέα, στις Κυκλάδες. Επίσης κατείχε και τμήμα των απέναντι ακτών της Βοιωτίας. Οι Ερετριείς ίδρυσαν και αποικίες στην Νότια Ιταλία από κοινού με τους Χαλκιδείς: τις Πιθηκούσσες και την Κύμη. Στενές είναι οι εμπορικές επαφές της πόλης με την Ανατολική Μεσόγειο κυρίως με την περιοχή της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Κύπρου.

Στα τέλη του 8ου π.Χ. αιώνα ξεσπά η μεγάλη διαμάχη ανάμεσα σε Χαλκίδα και Ερέτρια για την κατοχή του Ληλάντιου πεδίου. Ο πόλεμος ήταν αμφίρροπος, προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στις δύο πόλεις και τις οδήγησε τελικά στην παρακμή.

Στην αρχαία ελληνική γραμματεία είναι έντονη η μνήμη μιας Ερετρικής θαλασσοκρατορίας, απόηχος των γεγονότων της γεωμετρικής και πρώιμης αρχαϊκής περιόδου.  Η ονομασία της πόλης προέρχεται από το: ἐρέτης (=κωπηλάτης). Αν και ο Στράβων σημειώνει ότι πρότερο όνομα της Ερέτριας ήταν Αρότρια.

Σχετικές προς τον καθαρά ναυτικό χαρακτήρα της πόλης είναι τόσο η, επιγραφικά τεκμηριωμένη, αρχή των Αειναυτών, άμεσα συνδεδεμένης με την Ερετριακή ναυσιπλοΐα,  ήδη ενεργής τον 6ο π.Χ αιώνα, όσο και η λατρεία στο χώρο του κλειστού λιμένα του Ερετριέα ήρωα Ναυστόλου. Σύμφωνα με μία επιγραφή η οποία βρέθηκε ενσωματωμένη σε σύγχρονο τοίχο, στην περιοχή του σημερινού λιμανιού, κατά το πρώτο ήμισυ του 6ου π.Χ. αιώνα η Ερέτρια ελέγχει με το στόλο της τόσο το νότιο όσο και το βόρειο πέρασμα του Ευβοϊκού προς την ανοικτή θάλασσα

Κατά την διάρκεια της Ιωνικής εξέγερσης επανάστασης η Ερέτρια βοηθά τους εξεγερμένους Ίωνες στέλνοντας σαν βοήθεια πέντε τριήρεις. Στην βοήθεια αυτή οφείλεται και η καταστροφή της από τους Πέρσες το 480 π.Χ. Στην ναυμαχία του Αρτεμισίου η Ερέτρια πόλη συμμετάσχει με επτά τριήρεις. Η Ερέτρια λαμβάνει μέρος στην Α΄Αθηναϊκή Συμμαχία από την οποία αποστατεί το 411 π.Χ. χρονιά κατά την οποία οι Σπαρτιάτες καταστρέφουν τον Αθηναϊκό στόλο μέσα στο λιμάνι της Ερέτριας.

Μετά το 411 π.Χ. ιδρύεται το πρώτο κοινό των Ευβοέων του οποίου έδρα αποτελεί η Ερέτρια. Ανάμεσα στο 377- 357 π.Χ. η Ερέτρια ανήκει στην Β’ Αθηναϊκή Συμμαχία, ενώ ανάμεσα στο 341 και 338 π.Χ. επανιδρύεται το κοινό των Ευβοέων. Την περίοδο των διαδόχων ο έλεγχος της στρατηγικής της θέσης την καθιστά το μήλο της Έριδος για τα μακεδονικά βασίλεια.

Σημαντική είναι η ιστορική περίοδος που αναφέρεται ότι κυβερνά την πόλη ο Ερετριεύς κυνικός φιλόσοφος Μενέδημος (340 – 265 π.Χ.), από τις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα έως ότου και εξορίζεται το 274 π.Χ.

Το 198 π.Χ. την πόλη καταλαμβάνει και καταστρέφει ο Λεύκιος αδελφός του Ρωμαίου Τίτου Κόιντου Φλαμινίνου νικητή της Πίδνας. Ο Φλαμινίνος δίνει στην πόλη μερική ανεξαρτησία και επανιδρύει το κοινό των Ευβοέων, στο οποίο συμμετάσχει και η Ερέτρια.

Η πόλη αν και δεν διατηρεί την αρχική ακμή της συνεχίζει να υπάρχει έως και τον 7ο μ.Χ. αιώνα στην ίδια θέση, περίοδο που ο φόβος των πειρατών ωθεί τους κατοίκους να την μεταφέρουν προς το εσωτερικό, στην ασφάλεια που πρόσφεραν οι δασωμένες πλαγιές του Ερετριακού Ολύμπου. Το 87 π.Χ. η Ερέτρια συμμαχεί με το Μυθριδάτη και καταστρέφεται για δεύτερη φορά ολοσχερώς από τους Ρωμαίους το 86 π.Χ.